کیست تخمدان یک سندروم بسیار شایع در میان خانم‌ها بوده که با افزایش روزافزون میزان دیابت و چاقی بروز آن در حال افزایش است.

به طور کلی در علم پزشکی تعریف مشخصی برای کیست وجود دارد. کیست به کیسه‌هایی اطلاق می‌شود که درونشان از مایع پر شده است. گاهی اوقات این مایع خونی یا چرکی است که شرایط بیمار را اندکی خطرناک‌تر و وخیم‌تر می‌کند. کیست‌های تخمدان نیز به همین شکل هستند. کیست‌های تخمدان اغلب در زمان تخمک‌گذاری (infertility ) ایجاد می‌شوند.

کیست تخمدان در بعضی موارد هیچ آسیبی وارد نکرده وحتی درد خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کنند و خود به خود ازبین می‌روند. با این وجود، اگر کیست تخمدان خیلی بزرگ باشد، می‌تواند بر تخمدان تاثیر بگذارد و دردهای شدید و غیرقابل تحملی را برای فرد ایجاد کند.

کیست تخمدان و بروز آن در زنان همیشه به صورت یکسان نیست و انواع مختلفی دارد. بعضی از آنها دارای علائم و دردهای شدید هستند و برخی دیگر هیچ گونه علائمی برای فرد، ایجاد نمی‌کنند. کیست‌های تخمدان به ۳ نوع اصلی تقسیم می‌شوند. این سه دسته شامل کیست‌های فولیکولی،کیست لوپوس و کیست‌های غیر فعال است. در ادامه به توضیح مختصری از هر یک از این موارد می‌پردازیم.

کیست‌های فولیکولی

به طور معمول، هنگامی که یک تخمک “رسیده” است و مایل به خارج شدن از فولیکول است، فولیکول باز شده و تخمک را آزاد می کند. اگر به هر دلیلی فولیکول باز نشود، کیست فولیکول برای فرد ایجاد می‌شود. این نوع کیست تخمدان، معمولا ظرف ۳ ماه (اغلب به صورت خود به خودی) از بین می‌رود.

کیست‌های لوپوس

این نوع کیست تخمدان زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول کاملا بسته شود و در آن مایعاتی وجود داشته باشد. این نوع از کیست‌ها نیز می‌توانند در حدود ۳ ماه خود به خود از بین بروند. در اغلب موارد این کیست‌های لوپوسی برای فرد علائمی همچون خونریزی یا درد را به وجود می‌آورند.

کیست‌های غیرفعال

افرادی که مبتلا به این نوع از کیست‌های تخمدان هستند، تعداد زیادی کیست‌های کوچک، در یک یا هر دو تخمدان خود دارند. این وضعیت در اصطلاح پزشکی به نام “سندرم تخمدان پلی کیستیک” نامگذاری شده است که با توجه به شیوع زیاد آن در میان زنان در ادامه بیشتر به این مورد خواهیم پرداخت.

چه عواملی باعث ایجاد کیست تخمدان در زنان می‌شود؟

دلیل این که کیست تخمدان در برخی زنان به وجود می‌آید کاملا مشخص نیست. ولی عوامل متعددی وجود دارد، که باعث افزایش خطر کیست‌های تخمدان می‌شود. برای مثال استعمال برخی از داروها مثل کلومیفن (داروی بارداری) یا شرایط خاصی مثل دوران بارداری احتمال بروز کیست را در تخمدان ها افزایش می‌دهد. شاید بتوان گفت که عامل مهمتر، عدم تعادل هورمونی در بعضی خانم هاست. مثلا داشتن سابقه کیست تخمدان قبلی، احتمال ایجاد کیست‌های بعدی را در فرد افزایش می‌دهد. اختلالات چرخه قاعدگی، سیگار کشیدن و هیپوتیروئیدی از دیگر شرایطی هستند که تخمدان‌ها را مستعد کیستیک شدن می‌کنند.

کیست‌های تخمدان چه علائمی را در فرد ایجاد می‌کنند؟

زنانی که دارای کیست غیرفعال، هستند یعنی بیماری تخمدان پلی کیستیک دارند (PCOD) با مشکلاتی در بارداری مواجه می‌شوند و زمانی که به متخصص زنان مراجعه می‌کنند متوجه این مشکل خود می‌شوند. با درمان این مشکل، به راحتی فرد قادر به باروری خواهد شد. ولی به طور کلی، علائم زمانی خود را نشان می‌دهند که کیست تخمدان بزرگ باشد. برخی از نشانه های مشترک کیست تخمدان بزرگ ،شامل موارد زیر است:

• این افراد دائما احساس شکم نفخ می‌کنند.
• دوره‌های قاعدگی در آنها نامنظم است.
• این افراد احساس درد در استخوان لگن دارند.
• درد‌های غیرمعمول و شدید در هنگام رابطه جنسی وجود دارد.
• احساس تهوع دارند و گاها منجر به استفراغ کردن نیز می‌شود.

این بیماری از نظر شیوع، تقریباً در ۶ تا ۱۰ درصد زنانی که در سنین باروری هستند، دیده می‌شود. علت نامگذاری این سندرم به این نام، وجود تخمدان‌های بزرگ در فرد مبتلا است که تعداد زیادی کیست کوچک درون آن‌ها قرار دارند و این کیست‌ها اغلب در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته‌اند.